მთვარიდან მოსული პოეტი იგი... "მომცრო ტანისაა, მშვენიერი თვალები და მიმზიდველი სახე აქვს. თავი უბრალოდ უჭირავს, მაგრამ ღირსეულად. რა მშვენიერია მისი კითხვის მანერა, უკეთ ვთქვათ- უმანკოება. მისი ხმის მუსიკა ახლაც მესმის. თუ ჩემს ასაკში, ან მდგომარეობაში შეიძლება ბედნიერი წუთების განცდა, მე ის გუშინ განვიცადე", - წერდა მასზე გერონტი ქიქოძე 1946 წლის 26 მაისს. წინა დღით კი: "თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტის კავკასიური ენების განყოფილების სტუდენტმა, ანა კალანდაძემ რედაქციას წარუდგინა რამდენიმე რვეული ლექსებისა... იგი მსმენელს იტაცებდა არა კითხვის გარეგანი ეფექტით, არამედ განცდათა უშუალობით, სიღრმით... საქართველოს საბჭოთა მწერლების კავშირის პრეზიდიუმს განსაზღვრული აქვს ანა კალანდაძის ლექსები ცალკე წიგნად გამოსცეს ("ლიტერატურა და ხელოვნება", 1.06.1946). "
თუმცა, მისი ლექსები ცალკე წიგნად, მხოლოდ 1953 წელს გამოვიდა, რადგანაც 1946 წლის აგვისტოში ლენინგრადის ლიტერატურული ჟურნალების იდეოლოგიურად დამუშავებას ჩვენთანაც გამოეხმაურნენ. "კრიტიკის საშინელ გრიგალში მოვხვდი" - იგონებს ანა კალანდაძე. იმდროინდელი კრიტიკა წერდა: " ზოგიერთ ახალგაზრდა მწერალს აშკარად დაეტყო დეკადენტური, აპოლიტიკური მოტივებით გატაცება, ამის ყველაზე მკაფიო გამოხატულებას წარმოადგენს ანა კალანდაძე და მისი ლექსები... მაგალითისთვის დავასახელებთ ლექსს "ხატებთან შვენი დახრილი წამი." რა საოცარ ანაქრონიზმად გაისმის ეს სიტყვები დღეს... ვის ესაჭიროება დღეს ასეთი ლექსები? ვის სულიერ განწყობილებას გამოხატავენ ისინი? ფორმალიზმი, უიდეობა, აპოლიტიკურობა ამაზე შორს ვერ წავა!" ("კომუნისტი", 5.09.1946)
ანა კი უფრო შორს იყო წასული:
"ჩამოფრინდა ანგელოზი ფრთათა
რხევით,
გადააგდო ლოდი იგი თეთრი
ხელით...
და შეშინდნენ და შეძრწუნდნენ
მცველნი რადგან
ქრისტე აღდგა!"
მას შემდეგ ბევრმა წელმა ჩაიარა. "იდეებით სავსე" და " პოლიტიკით დახუნძლული" კრიტიკოსები დღეს აღარავის ახსოვს. მათ ადრესატზე კი უკვე ასე წერენ: "ქართველმა მკითხველმა და ლიტერატურულმა კრიტიკამ ანა კალანდაძე დიდი ხანია აღიარა ჩვენი პოეზიის დედოფლად" (შ. ზოიძე "ანა კალანდაძის პოეზიის თავისებურებანი", 1999წ).
ყველაფერი კი ასე დაიწყო:
ანა კალანდაძე: - რას ვიფიქრებდი იმ ზაფხულს, თუ გურიიდან, სადაც არდადეგებს ვატარებდი, ქუთაისში პოეტად დავბრუნდებოდი (იცინის)! ბავშვები ძალიან ვცელქობდით და ფოცია მამიდამ, რომელიც ქართულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლიდა თბილისის ერთ-ერთ სკოლაში, ერთად დაგვსხა და რაღაც საინტრესო ამბავს გვიყვებოდა... არ მახსოვს რას, მაგრამ ის კი მახსოვს, დიდი გულისყურით რომ ვუსმენდით. უცბად, ჩვენ ყურადღება გაგვეფანტა - მთების წვერები განათდა და სავსე მთვარე ამოიწვერა. მამიდამ შენიშნა, რომ მოვიხიბლეეთ ამ სილამაზით და მეორე დღისთვის რაიმეს დაწერა გვთხოვა. ან პატარა ჩანახატი, ან რაიმე ლექსი დაწეროთ იქნებო. იმ ღამეს ყველას ეძინა ჩემ გარდა. დილით მამიდას ორსტროფიანი ლექსი ვუჩვენე, რომელსაც "ბადრი მთვარე" დავარქვი. მან კი ძალიან მომიწონა ჩემი პირველი ლექსი და სწორედ ამ მოწონებამ, ამ პატარა ბიძგმა გამოიწვია ჩემში პოეტური სიმის შერხევა.
- გახსოვთ ის ლექსი?
- მახსოვს, მაგრამ არ გეტყვით (იცინის), არც არასდროს მითქვამს მას შემდეგ, რადგან მიმაჩნია რომ ეს უბრალოდ, ბავშვური ფანტაზიის ნაყოფი იყო, სხვა არაფერი.
- წარმოიდგინეთ, თითქოს ახლა იმ პატარა ანას გვერდით ხართ, რომელიც პირველად ცდილობს დაწეროს ლექსი... რა დარიგებას მისცემდით მას, რა ცხოვრებისეულ გამოცდილებას გაუზიარებდით?
- აბსოლუტურად არაფერს! არაფერს არ ვეტყოდი, ჩუმად ვიდგებოდი ჩემთვის, იმიტომ რომ, ჩემი ბუნებისთვის უცხოა ვინმესთვის ჭკუის დარიგება. "ასე მოიქეცი, ისე არ მოიქცე, ჩემს ბუნებაში არ ზის, რადგანაც მიმაჩნია, რომ ყველაფერი თავისი გზით უნდა წავიდეს. არ შეიძლება ჩარევა და ძალდატანება.
- 1946 წლის 25 მაისი... რას წამოიღებდით ამ თარიღიდან?
- ახალგაზრდობას, იმ ასაკს, სხვას არაფერს...
- რატომ გაჩუმდით? რამე გაგახსენდათ?
- კი, თვალწინ დამიდგა გერონტი ქიქოძე, კონსტანტინე ჭიჭინაძე, ალექსანდრე აბაშელი, სიმონ ჩიქოვანი (რა კარგი თაობა წავიდა, რა ხალხი!), როდესაც ისინი იმის შესახებ ლაპარაკობდნენ, რაც შეიძლება მალე გამოვცეთ ეს კრებულიო, ზოგმა უბის წიგნაკის ფორმა თქვა, ზოგი უფრო დიდ ზომებს ამჯობინებდა. თუმცა, კაცი ბჭობდა და ღმერთი იცინოდაო, ორი თვის თავზე გამოვიდა ის "ავადსახსენებელი" დადგენლება და ჩვენც აგვაწრიალეს და აგვაფორიაქეს.
- კრებული კი მხოლოდ 1953 წელს გამოვიდა...
- დიახ, და მასში ბევრი ლექსი არ შევიდა...
- რომელი ლექსები?
- " მოდიოდა ნინო მთებით", "ვარსკვლავების შარავანდით" და სხვა ლექსები... ეს იყო ძალიან თხელი წიგნი. "საქართველოო ლამაზო" შევიდა, მაგრამ საოცრად
