პირველი ნაწილი - ბ. სექტემბერი
მეოთხე კლასში ვიყავი, ასაკით, სადღაც, თორმეტ წლამდე. ფრანგულის მასწავლებელმა, მონაზონმა ალექსიმ, ერთ დღეს ასეთი დავალება მოგვცა: „ეცადეთ, დაწეროთ თქვენი ცხოვრებისეული მოგონებები. ვნახოთ, რას გაიხსენებთ. თქვენთვის ეს საუკეთესო გამოცდილება იქნება“.
არასოდეს დამავიწყდება, ჩემი ცელქობითა და ყბედობით მობეზრებულმა მასწავლებლებმა საკლასო ოთახში, ამხანაგებისგან მოშორებით, კუთხეში ერთადგილიან მერხზე დამსვეს. ქალბატონი დირექტორის ბრძანებით, ვიდრე არ გადავეჩვეოდი გაკვეთილების დროს თანაკლასელებთან ლაქლაქს და არ ვისწავლიდი მასწავლებლების წყნარად მოსმენას, მანამდე ვიქნებოდი ამგვარად გადასახლებამისჯილი.
მერხის ერთ მხარეს უშველებელი ხის ბოძი იყო. რაც არ უნდა გამეკეთებინა ჩემი ახალი მეზობლისთვის,ხმას ვერ ამოიღებდა და შესაბამისად, კლასიდანაც არ გამაგდებდნენ. ჯიბის დანით მისთვის მიყენებულ ჭრილობებსაც ვაჟკაცურად, უხმოდ და მოთმინებით იტანდა. მეორე მხარეს მონასტრის ჟალუზჩამოფარებული ფანჯარა იყო, რომელიც შინაგანაწესის მიხედვით, მუდამ ჩაკეტილი იყო და არასოდეს იღებოდა. მნიშვნელოვანი რამ აღმოვაჩინე, თუკი მკერდით მერხს მივეყრდნობოდი და ნიკაპს ზევით ავწევდი, ჟალუზს მიღმა ცის პატარა ნაწილთან ერთად, დიდი აკაციის ხის ფოთლებს შორის, ერთი სახლის ფანჯარა და აივნის მოაჯირი გამოჩნდებოდა.
სიმართლე გითხრათ, არცთუ ისე სახარბიელო ხედი გახლდათ. ფანჯარა ყოველთვის დაკეტილი იყო, აივნის მოაჯირზე კი გასამზეურებლად ხშირად ფენდნენ პატარა ბავშვის ლეიბს და საბანს.
მე ამ მცირედითაც კმაყოფილი ვიყავი. გაკვეთილის დროს გადაჯვარედინებულ ხელებზე ნიკაპდაყრდნობილი, პატივცემული მასწავლებლების თვალში ფრიად მორწმუნე გამომეტყველებით, ჟალუზს მიღმა გამოჩენილი ცის ნაგლეჯის ნამდვილთან შედარების პროცესსს პედაგოგები ჩემი მორჯულების დასაწყისად აღიქვამდნენ და უხაროდათ. მე კი, მათგან დამალულ ცხოვრებას ვუყურებ-მეთქი, შურისძიების სასიამოვნო გრძნობით ვივსებოდი.
მონაზონმა ალექსიმ ახსნა-განმარტება რომ დაამთავრა, დავალებასთან მარტო დაგვტოვა.
წინა რიგებში მჯდომმა კლასის ბეჯითებმა უმალ დაიწყეს წერა. მართალია, ახლოს არ ვიჯექი, მაგრამ თითქოსდა, მათი მხრების გადაღმა ვხედავდი, ვიცოდი, რასაც წერდნენ:
„პირველად მაგონდება დედაჩემი, ოქროსფერთმიანი, ცასავით ლურჯთვალა, ჩემს პატარა საწოლთან კეთილად მომღიმარი“. – დაახლოებით მსგავს პოეტურ ტყუილს... სინამდვილეში, შეიძლება, მათ დედებს სულაც არ ჰქონოდათ ოქროსფერი თმა და ცისფერი თვალები, მაგრამ ამ სკოლის მოსწავლე გოგონებისთვის, რომელთა მოძღვრებიც ეს საცოდავი მონაზვნები იყვნენ, აუცილებლობას წარმოადგენდა ამ ფერების გამოყენება.
მე მათგან განსხვავებული ბავშვი ვიყავი. დედა რომ გარდამეცვალა, ძალიან პატარა ვყოფილვარ, ამიტომაც, თითქმის, არ მახსოვდა. ის კი ცხადი იყო, რომ იგი არ იქნებოდა ოქროსფერთმიანი და ცისფერთვალება. ამიტომაც ვერავითარი ძალა ვერ მაიძულებდა, მისი ნამდვილი გარეგნობა მოგონილით შემეცვალა და ასეთი შემეყვარებოდა.
***
ვფიქრობდი, თუ რა დამეწერა. იმის მიუხედავად, რომ მარიამ ღვთისმშობლის ხატის ქვეშ კედელზე ჩამოკიდებული გუგულებიანი საათი შეუჩერებლად მიიწევდა წინ, მე ისევ ერთ ადგილს ვტკეპნიდი. ერთი ხელით ლენტი გავიხსენი და თმის ნელ-ნელა შუბლზე ჩამოშლა დავიწყე. მეორე ხელით კი კალამი პირში ჩავიდე და კბენა-კბენით კბილებს შუა ვატრიალებდი.
ფილოსოფოსებს და პოეტებს ხომ ახასიათებთ წერის დროს ცხვირის ფხანისა და ნიკაპის წვალების უცნაური ჩვეულებები?!
კალმის კბენა და თმების თვალებში ჩამოფხატვა კი ჩემი ფიქრებში ჩაძირვის მანიშნებელი იყო.
თქვენ ბარაქა მოგეცეთ და ჩემი ჩაფიქრების საათები იშვიათად ჩერდებოდა. ასე რომ არ ყოფილიყო, ჩემი სიცოცხლე ზღაპრის ცნობილი ტიპაჟების – çarşamba karısı [1] და ocak anasının [2] ცხოვრების მსგავსად, არეულ-დარეულად გაივლიდა.
***
მას შემდეგ მრავალმა წელმა ჩაიარა და ახლა უცხო ქალაქში, უცნობი სასტუმროს ნომერში, მხოლოდ იმიტომ რომ ერთი ღამის სიმარტოვე რაიმეთი დამეძლია, მოგონებების წერა დავიწყე. ჩემი ხელი კი ისევ ისე, ბავშვური მანერით მიწვალებდა თმას და თვალებში ჩამოფხატვას ცდილობდა. ამის მიზეზი ვფიქრობ, ის იყო, რომ ცელქი და უმეცარი ბავშვივით ზედმეტად ვიხიბლებოდი ცხოვრებით. როგორც ჩანს, გამოუვალ მდგომარეობაში საკუთარ თავთან, საკუთარ ფიქრებთან მარტოდ დარჩენისთვის თვალებზე ფარდასავით უნდა ჩამომეფარებინა თმა, რათა დანარჩენ სამყაროს გამოვყოფოდი.
რაც შეეხება კალმის შამფურივით პირში ტრიალს, სიმართლე გითხრათ, მისი აზრი თავადაც ვერ გავარკვიე. ერთი რამ კი ცხადი იყო – ტუჩები მუდამ იისფერი მელნით მქონდა მოსვრილი და წარმოდგენილი მქონდა, როგორ შემრცხვებოდა ასე ულვაშმიხატული თუ მომიწევდა შეხვედრა ჩემს სანახავად სასწავლებელში მოსულ ახლობელთან, მით უმეტეს ახლა, როდესაც თანდათან ვქალიშვილდებოდი. იმ დღეს, მახსოვს, ბევრი ფიქრის მიუხედავად, ამგვარი მცირე რამის დაწერა ძლივს შევძელი:
„მგონი, მე თევზივით ტბაში გავჩნდი. მახსენდება დედა... …მამა, ძიძა, ჯარისკაცი ჰუსეინი... ის უზარმაზარი შავი ძაღლი, ერთ დღეს ქუჩაში რომ გამომეკიდა,... ფუტკარი, რომელმაც თითზე მიკბინა, კალათიდან ყურძნის ჩუმად მოპარვას რომ ვცდილობდი... თვალის ტკივილის დროს ჩაწვეთებული წითელი წვეთები... ძვირფას ჰუსეინთან ერთად სტამბულში ჩამოსვლა... დიახ, კიდევ ბევრი რამ მაგონდება, მაგრამ არცერთი არაა პირველი. ყველაზე ძველი მოგონება საყვარელ ტბაში დიდ
ჩუქება
