"ბგერები, რომლებიც არ იქცნენ მძევლებად" (სიტყვებად, ცნებებად, ღირებულებებად...)
ზურა რთველიშვილის პოეტურ ბწკარზე
გია ეძგვერაძის მიკრო/ტელესკოპიური კირკიტი
კარგა ხანია, რაც ენის პროგრესი – მნიშვნელობებით ენის დატვირთვა/ამოვსებასთან აღარ ასოცირდება. პირიქით – ენის მომავალი დღეს მისი ამ სიმძიმისგან სრულ გამოთავისუფლებასთან იაზრება.
ჩვენი დროის შესატყვისი ენა – შეკიდული, დესტაბილიზებული და განმეორებადობის სიძვას გამოთავისუფლებული ცნება/კონსტრუქტებით გვხიბლავს და სწორედ ამიტომ ახლადშობილის თვალებში ჩამდგარ საზღვრებმოშლილობას გვაზიარებს.
ასეთი დინამიკის მიზეზი ის არის, რომ ანტიკურმა იდეამ, რომელიც ადამიანის მიერ საკუთარი ცხოვრების პრაქტიკით, ცნებების "სრულყოფილად" ამოვსების მიზანს ისახავდა, საბოლოოდ ჩაამთავრა თავისი გრძელი და კეთილშობილი არსებობა.
დღეს, ცნებები იწურება და სინათლეში მოელვარე, კონტურმორღვეულ ლანდებად იქცევა. ეკრანი/ცნობიერება, რომელზეც ცნებები ორნამენტებს ქმნიდნენ, სულ უფრო გამჭვირვალე ხდება და სინათლეს სულ უფრო ნაკლებად ეღობება/ირეკლავს, ამიტომ მის სიბრტყეზე ოდესღაც მძიმედ და მჭახედ მოკაშკაშე და მკაცრად გამოკვეთილი ცნებების სახე/ხატები, სინათლის დიქტატის ქვეშ მოქცეულნი და კონტურ მორღვეულნი, სახვით დენადობად იქცევა და ყველა ტიპის მეწყვილე/პარტნიორთან უწყვეტად იმპროვიზებულ ცეკვის კონტაქტში შედიან.
სამსხვერპლოზე ცნებების მოტანის ასეთ ფუნდამენტურ "პოტლაჩს" პირდაპირი და უშუალო განმხორციელებლები ჰყავს – დროის მძაფრი გრძნობით დაჯილდოებული პოეტები. დღეს ენის მგზნებარების მატარებელი ეს სუბიექტები თავისი პოეტური მანიპულაციების, სტრატეგიების, ხრიკების მეშვეობით ენის შემადგენელების მოცულობების დაცლის ხარჯზე ახერხებენ აღადგინონ ენის მიერ დიდი ხნის წინ დაკარგული და მხოლოდ სიცარიელისთვის დამახასიათებელი ენერგეტიკული მუხტები. მეცნიერებაში ამ ხარისხის ენერგეტიკას ვაკუუმის "კვანტურ ქაფს" ეძახიან – ანუ სამყაროში ახლად მოვლენილ ენერგიას, რომელიც ჯერ არაფერს ემსახურება, საკუთარ თავთან ქაფის მაგვარი (დაბადება-სიკვდილის უსწრაფესი ფრიქციები) თამაშების გარდა.
შეიძლება ითქვას – ენა დღეს, ფორსირებულ რეჟიმში, ინფორმაციული წყლის სიმშრალიდან ყმაწვილი ღვინის დუღილის არალოკალიზებულ ექსტატურობად გარდაქმნას ცდილობს. სწორედ ასეთ მეტამორფოზაზე მიგვანიშნებდა და გვიბიძგებდა მაცხოვრის სასწაულიც!
ენის ამ ფუნდამენტური ტრანსფორმაციის განხორციელების ყველაზე ერთგული თანამდგომი პოეტები სიტყვებს და მათ კონტექსტუალურ კავშირებს ისე სპეციფიკურად გრეხენ, რომ სიტყვათა უკან, მანამდე სწორედ სიტყვათა მიერვე ჩახშული და გადაფარული ჰაერი და სივრცე იჩენს თავს. ეს ის მათრობელა ჰაერი/სივრცეა, რომელიც თავისი სურნელით ადამიანის ახალ, ჯერარნახულ მომავალს გვაცნობს: – სიცარიელის უმოძრაო სუნთქვასთან ჩვენი გადაბმულობის ბედისწერის პერსპექტივას. ანუ კვლავაც ცნებების მოშველიებით შეიძლება ითქვას – პოეზია არის ის, რაც "პოეზისის" პროცესების აკუმულირებული ხატ/სახეების მოწმედ გვხდის!
"პოეზისი" – ჰაიდეგერის მიხედვით არის ადამიანი/არსების კონსტიტუციის არაუკუქცევადი, სრულფასოვანი ხარისხობრივი გარდასახვა, ანუ მალულის კონკრეტულობიდან გადახსნილის აბსტრაქციაში განზავება. ასეთ მეტამორფოზას ჰაიდეგერი ზოგადად სუბიექტის ერთადერთ და უზენაეს დანიშნულებად ხედავს. ამ პროცესის მატარებლები და გამმართავი შემოქმედნი, არსებობის ბედის მამომძრავებლები არიან.
პოეტური თავის აუთენტიკურ მოძრაობაში სულ უფრო წყდება "ადამიანურს", ადამიანის მიერ ისტორიაში შემოტანილ და დამკვიდრებულ ხატ/სახეებს, სულ უფრო აზავებს მათ წმინდა ცნობიერების არამოხელთებად დენად/ტალღურ სიკვენტურობაში, რომელსაც მხოლოდ შეიძლება მიჰყვე, მიენდო, მაგრამ ვერასდროს ვერ მოიხელთებ. აქ, ამ ახალ ხარისხში, გრამა, ბგერის უჩინარობის თვისებას იძენს – ბგერას ხომ ვერცერთი სტატიკური ტერიტორია ვერასდროს ვერ აუნჯებდა და დროში რბოლას ვერ უმუხრუჭებდა. გრამა/ბგერა – ენის მომავლის უცილობელი ფუნდამენტია.
ზურაბ რთველიშვილის ტექსტები, ზემოთ აღწერილი უკლებლივ ყველა, პოეტური რღვევა/თამაშების მიზნების დახვეწილი ხარისხის გამტარი სხეულებია. მაგრამ მათში, ამ თანადროულ პროცესთან ღრმა ზიარებისა და წვლილის მიღმა, რაღაც სრულიად სპეციფიკური და ფუნდამენტურ/პიროვნული იჩენს თავს: – ესაა სიტყვათა მოკრძალებული სითბოთი შექმნილი მოალერსე სიცხადე, როგორც ყველა ლინგვისტური ოპერაციებისგან დამოუკიდებელი რეალობა, რომელიც ენის თამაშებისა და მიზნების მიღმა დგას (რადგან იერარქიულად უპირობოდ უპირატესია) და ადამიანის სიაშკარავეში მოხვედრისთვის მადლიერების გამოხატულების სიქველეა.
სწორედ ამ უცნაური და ფასდაუდებელად უიშვიათესი მადლიერი სიქველის გამოა, რომ გრამა/ბგერები მის პოეტურ პრაქტიკაში მძევლობის მიღმა არსებობს, ლინგვისტური სტრატეგიებისაგან დამოუკიდებლად – გულის სითბო ხომ მძევლობიდან გამოთავისუფლების ერთადერთი და უპირობო საშუალებაა; რადგან გულმა და მისმა რესურსმა არც კი იცის, სად არის თავისუფალი და სად მძევალი. ანუ ის მარადიულად დუალობის მიღმიერია.
გია ეძგვერაძე