თავი I „ ზოგჯერ თქმა სჯობს არათქმასა,
ზოგჯერ თქმითაც დაშავდების"
ალექსანდრე სალუქვაძე სოფელში ყველაზე შეძლებული კაცი იყო. შრომისმოყვარე, დაუზარელი სანდრო არანაირ საქმეს არ თაკილობდა: "სანდრო, დღეს სათოხარში ნადი მყავს," – "სანდრო, გზაზე უნდა გავიდეთ, წყალს გადმოურეცხავს და მანქანა ვეღარ ამოდის..." სადაც რა საჭიროება შეიქმნებოდა, სანდროც იქ იყო. ოჯახში ხომ მის გამრჯე ხელებს რა საქმე დაუდგებოდა. ახლა თუ სახლი ჰქონდა ვინმეს დასათოვლი ან შეშა მოსატანი, ანდა საფქვავი წასაღები, მასზე უკეთეს დამხმარეს ვერავის ინატრებდა. გარეგნობით წარმოსადეგი და მხარბეჭიანი ახალგაზრდა იყო.
-კაი კაძახია, კაი, ვარგებული, იტყოდნენ სოფელში, ქუჩაში მომავალ სანდროს რომ მოჰკრავდნენ თვალს და სინანულით გადააქნევდნენ თავს.
როცა სანდროს სახლს მოულოდნელად ცეცხლი გაუჩნდა, მთელი სოფელი ფეხზე დადგა. რა არ იღონეს, მაგრამ ვერაფერს გახდნენ. მეორე დღეს უბედურებისაგან გაოგნებული სანდრო და მისი ცოლი მეზობლებმა შეიფარეს. მათი ეზოდან კი გაუთავებლად გაჰქონდათ ნახშირი. მეზობელი სოფლებიდანაც კი მოდიოდნენ ტომრებით და ვინ იცის, რამდენმა ოჯახმა გაიკეთა მთელი წლის მარაგი.
პირველად ერიდებოდათ, შინაურებმა არ დაგვინახონო, მალვით მიჰქონდათ, მაგრამ ერთხელ სოფლის თავკაცმა, ბონდო დარჩიამ, ხმამაღლა დაუძახა ეზოში მორიდებით ჩაპარულ ამბროსი ჩხარტიშვილს – წაიღე, წაიღე, რაც უფრო მალე გაწმენდთ ეზოს, მით უკეთესია, ერთ თვეში აქ ისეთი ოდა უნდა წამოვჭიმოთ, ყველას თვალი ზედ რჩებოდესო. გათამამდნენ მეზობლები და ახლა უკვე მთელი ენერგიით შეუდგნენ ეზოს "წმენდას".
ერთი თვე არა, მაგრამ ორი თვის შემდეგ სანდროს ეზოში ყოველდღე თითქმის მთელი სოფელი იყრიდა თავს და დაბნელებამდე არ ცხრებოდა ცულისა და ჩაქუჩის რაკარუკი.
- საახალწლოდ ფუტი უნდა ავუშვათ, ფუტი, - იძახდნენ თავკაცები და უქმად დამჯდარ ბავშვსაც არ აჩერებდნენ ეზოში. მართლაც, სულ მალე, სანდროს კოპწია სამოთახიანი სახლის ნაცვლად, მაღალ ბეტონის ბოძებზე შედგმული ოთხოთახიანი ოდა წამოჭიმეს. სწორედ ორი თვის თავზე მთელი სოფელი იყო მიპატიჟებული "ხურვაზე". ვის რა მოჰქონდა, ვის რა, ახლო მეზობლებმა მოილაპარაკეს და ერთად მოაბეს თავი საჩუქარს.
ერთი სიტყვით, როდესაც სტუმრები გაიკრიფნენ, სიხარულისა და აღელვებისაგან აცრემლებული აგრაფინა ხან ერთ ნივთს წაეტანებოდა, ხან მეორეს და გაიძახოდა:
- დედა, ჩემი სიკვდილი, რა უქნიათ აგი, ამას უყურე, სანდრო, აგი სიმონიშვილების ოჯახიდანაა, აგი ჩხარტიშვილებმა მოგვილოცეს, აგი ძნელაძეებმა ... როდესაც საჩუქრების თვალიერებით გული იჯერა, აგრაფინა ნაზად მიუახლოვდა დაბალ სკამზე ჩამომჯდარ სანდროს და სიყვარულით მხარზე ხელი მოხვია.
- სანდრო, ყველას რომ ვუყვარდით კი ვიცოდი, მარა, ასე თუ გვაფასებდნენ, მაგი კი არ მეგონა, ამაში შენ გაქვს დიდი წილი. აგრაფინამ ლოყა მიადო სანდროს გაუპარსავ ლოყაზე და ნაზად აკოცა.
მეორე დღეს, როცა დაღლილი სანდრო სამუშაოდან სახლში დაბრუნდა, აგრაფინამ სული არ მოათქმევინა:
- მოდი, მოდი უნდა დაგათვალიერებინო ჩვენი ახალი ბინა, ვითომ შენ სტუმარი ხარ, მე - მასპინძელი.
- რაის სტუმარი ქალო?
- არა, არა, შენ ხომ არ გინახავს, წამოდი! - არ ეშვებოდა აგრაფინა.
სანდრო მორჩილად გაჰყვა გაჯიუტებულ ცოლს. ოთახებში რომ გაიარ-გამოიარა თავი სხვის სახლში ეგონა. ცდილობდა სერიოზული გამომეტყველება შეენარჩუნებინა და არ აჰყოლოდა ქალის ხუნტრუცს, მაგრამ სიამოვნების ღიმილს ვერ ფარავდა.
აგრაფინას მართლაც ჩინებულად დაელაგებინა ყველაფერი, ყოველი ნივთისათვის შესაფერისი ადგილი გამოეძებნა, დაესუფთავებინა და ეტყობა, მოუთმენლად ელოდა ქმრის მოსვლას, თვითონაც საგანგებოდ გამოწყობილიყო, თითქოს სადმე წასასვლელად ემზადებაო. ყველა კუთხე-კუნჭული რომ დაიარეს, სასტუმრო ოთახში შემობრუნდნენ. თვალებგაბრწყინებული აგრაფინა ენას არ აჩერებდა, გაუთავებლად ხან-აქით გადმოდგამდა მაგიდაზე ან ბუხარზე შემოდგმულ ლარნაკებს, ხან იქით.
- სანდრო, რა მოგივიდა, რა ჩამოგტირის სახე!
სანდრო იქვე სკამზე ჩამომჯდარიყო და ისეთი ნაღვლიანი თვალებით უყურებდა აფართქალებულ ცოლს, რომ აგრაფინას მის დანახვაზე ელდა ეცა.
- ეჰ!!! – ღრმად ამოიოხრა ალექსანდრემ. ცოლი მიუხვდა, დამნაშავე სახით გვერდით მიუჯდა და უხმოდ ჩაჰკიდა თავი. – ამ დალოცვილ ღმერთს ერთი ბაღანა რატომ გაუჭირდა ჩვენთვის, რად მინდა რამე, ვისთვის მინდა, ჯაბაია სიხარულიძეს მეოთხე ქალიშვილი შეეძინა და რად მინდოდა კიდევ გოგოო, თავს იკლავდა, მეექვსე ყოფილიყო, ოღონდ კი მყოლოდა ...
სანდროს არ უყვარდა წუწუნი, არასოდეს უთქვამს ცოლისთვის საყვედური ხმამაღლა, მით უმეტეს, რომ ეს საკითხი მასვე ძალიან აწუხებდა. აგრაფინა თვითონ გრძნობდა თავს დამნაშავედ. ხშირად გაუგონია ქმრის ნათესავებისგანაც, საწყალი სანდრო, უბედური გამოდგა, ცოლი შეხვდა უშვილო. აგრაფინა ორჯერ იყო ფეხმძიმედ. პირველი ბავშვი დაბადებისთანავე მოუკვდა. რაღაც ყვითელი და პატარა დაიბადა, ერთხელ კი მუცელი მოეშალა. რა არ იღონა, რა არ ურჩიეს ექიმებმა და სოფლის
